Hücre Atlası İnisiyatifi’nin (HCA) kurucu eş başkanı Aviv Regev, insan vücudunun hücre haritalama çalışmalarındaki son gelişmeleri, 15. yüzyıldan Google Haritalar’a geçiş yapan devrimler ile kıyaslayarak önemli bir adım olarak değerlendirdi. Regev, bu yeni atlasın insan vücudu için dinamik ve detaylı bir hücre haritası sunma yönünde atılan büyük bir adım olduğunu vurgulayarak, hâlâ yapılacak işler olduğunu belirtti.
SİNDİRİM SİSTEMİNİN DETAYLI HARİTASI
Çeşitli araştırmacılar, sağlıklı bir sindirim sisteminin haritasını çıkarmak için 190 bireyden alınan 1,1 milyon hücre örneğini analiz ettiler. Ayrıca, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları olan bireylerin hücre örneklerini de incelediler. Bu çalışmalar sonucunda, bu hastalıklarda enflamasyona katkıda bulunan yeni bir hücre türü keşfedildi. İncelenen hücrelerin, bağışıklık sistemi hücrelerini çekerek iltihaplanmayı artırdığı tespit edildi.
ERKEN İNSAN GELİŞİMİNE YENİ BİR PENCERE
Diğer araştırmalarda, insan gelişiminin erken aşamalarına dair önemli bilgiler elde edildi. Araştırmacılar, plasentanın gelişimi ile hamileliğin ilk üç ayında iskeletin nasıl oluştuğunu haritaladılar. Özellikle kafatasının oluşumu sırasında hücrelerin alışılmadık bir duruma girdiği keşfedildi. Bu bulgular, erken kafatası kaynaşmasına yol açan, kraniyosinostoz adı verilen doğum kusuru ile ilgili genlerin anlaşılmasına katkı sağladı.
ORGANOİDLER VE HASTALIK MODELLERİ
Araştırmacılar ayrıca, laboratuvar ortamında üretilen “organoid” adı verilen mini organlarla çalışmalar yaptı. Örneğin, beyindeki organoidler üzerinde yapılan bir çalışma, bu yapay organların fetüs beyinleri ile büyük ölçüde benzerlik gösterdiğini ortaya koydu. Ancak, üçüncü trimesterle ilgili hâlâ çözülememiş sorular bulunmaktadır. Aynı yaklaşım, deri organoidleri üzerinde de uygulandı ve mini modellerin gerçek insan derisine ne kadar benzer olduğu incelendi.
HASTALIKLAR VE TEDAVİLER İÇİN YENİ YOLLAR
Organoid modelleri, sadece insan vücudunun işleyişini anlamada değil, aynı zamanda hastalıkların nasıl oluştuğunu ve hangi ilaçların etkili olabileceğini belirlemede de kritik bir rol oynamaktadır. İnsan Hücre Atlası organizasyon komitesinden Muzlifah Haniffa, bu atlasın organoidler için daha doğru “tarifler” oluşturmalarına yardımcı olduğunu belirtti.
ÖNCEKİ BULGULARIN YENİ KEŞİFLERE KATKISI
HCA’nın önceki çalışmaları, bilim dünyasında çığır açıcı keşiflere öncülük etmiştir. 2020 yılında yayımlanan bir araştırma, COVID-19’a karşı savunmasız dokuları ortaya çıkarmıştır. Ayrıca, insan akciğerinin haritalanması çalışması, kistik fibroziste kritik rol oynayan yeni bir